Eoin Ó Cróinín
Nuair a thosaigh mé sa chéad bhliain san ollscoil ní raibh mo chuid Fraincise thar moladh beirte, in ainneoin gur chaith mé sé bliana i mbun a staidéir ar scoil agus gur éirigh go maith liom inti san Ardteist. Léiríodh dom ar an ollscoil nach ionann cruthú go maith i scrúduithe agus teanga a bheith ar do thoil agat, áfach.
Nuair a thuig mé a laghad Fraincis a bhí agam in ainneoin an méid ama a bhí caite agam uirthi thosaigh mé ag déanamh machnaimh ar an modh foghlamtha a bhí úsáidte agam ar scoil. Cén fáth nach raibh toradh níos fearr ar na sé bliana a bhí caite agam ar theanga Moliere ar scoil?
Tuigim anois gur chuir mé an-chuid ama amú ar scoil ag plé leis an bhFraincis toisc modh foghlamtha mí-éifeachtach a bheith in úsáid agam. Bhreathnaigh mé ar an teanga mar ábhar acadúil eile a raibh scrúduithe agus staidéar ag baint leis. Shamhlaigh mé an teanga le ceachtanna leadránacha gramadaí agus liostaí foclóra a chur de ghleanmheabhair. Ina áit sin, bhí se de cheart agam mé féin a thumadh i gcultúr agus litríocht na teanga, iarracht a dhéanamh casadh ar Fhrancaigh agus labhairt leo. Thosaigh mé air sin a dhéanamh ar an ollscoil agus rinne mé níos mó dul chun cinn laistigh de bhliain amháin na mar a bhí déanta agam sna sé bliana roimhe sin.
Ní mise an t-aon duine nach bhfuair luach a shaothair ar theanga ar scoil - sílim go dtarlaíonn sé go minic. Cén chaoi a bhféadfaí a scéala réiteach, mar sin?
Caithfimid an Ghaeilge a mheas mar theanga eachtrannach do dhaltaí i scoileanna Béarla, murab ionann le scoileanna Gaeltachta agus Gaelscoileanna. Tá an teanga ag muintir na Gaeltachta ón gcliabhán agus tá lucht na Gaelscolaíochta tumtha inti chuile lá, ach do thromlach mhuintir na tíre caithfidh siad iarracht a dhéanamh an teanga a thabhairt leo i rang Gaeilge nach mbíonn acu ach cúpla uair sa tseachtain. Is í seo croílár na faidhbe - ní áit mhaith é an seomra ranga le teanga a thabhairt leat. Dar liom féin gur trua mór é go samhlaítear an teanga le ceachtanna gramadaí sa seomra ranga agus nach bhfuil níos mó deiseanna ann do dhaoine leas a bhaint as an teanga lasmuigh den scoil. Tá sé an-tábhachtach go spreagtar daltaí dul i ngleic le stór cultúrtha agus daonna teangacha in áit iad a choinneáil sa seomra ranga. Is léir go bhfuil meon níos dearfaí ag daltaí a chaitheann seal sa Ghaeltacht ná mar atá ag daltaí a shamhlaíonn an teanga leis an téacsleabhar sa seomra ranga amháin, mar shampla.
Ar ndóigh, tá ranganna teanga tabhachtach chun treoir agus comhairle a chur ar dhaltaí. Ach ní leor cúpla rang Gaeilge in aghaidh na seachtaine chun chun go mbeadh sí ar do thoil agat. An té a chaitheann go leor ama ag plé leis an teanga as a stuaim féin éireoidh leis. Cén chaoi a bhféadfaimis daltaí a spreagadh lena leithéid a dheánamh? I dtosach báire trína chinntiú go bhfuil go leor ábhar ar fáil i nGaeilge sna scoileanna agus go dtugtar deis do dhaltaí úsáid a bhaint as. Ba cheart réimse leathan léitheoireachta a bheith ann - irisí, leabhair, taifid fuaime de chainteoirí dúchais, srl. Sílim gur cheart rang amháin in aghaidh na seachtaine a thabhairt suas don léitheoireacht agus don éisteacht.
Dar liom go n-éiríonn go maith le daltaí Gaelscolaíochta an Ghaeilge a shealbhú toisc go mbíonn siad ag plé léi chuile lá ar bhealach nádúrtha taitneamhach - ionsúnn siad isteach í i ngan fhios dóibh. Dá ndéanfadh múinteoirí i scoileanna Béarla an cineál seo timpeallachta a athchruthú bheadh leo.
Tuigim anois gur chuir mé an-chuid ama amú ar scoil ag plé leis an bhFraincis toisc modh foghlamtha mí-éifeachtach a bheith in úsáid agam. Bhreathnaigh mé ar an teanga mar ábhar acadúil eile a raibh scrúduithe agus staidéar ag baint leis. Shamhlaigh mé an teanga le ceachtanna leadránacha gramadaí agus liostaí foclóra a chur de ghleanmheabhair. Ina áit sin, bhí se de cheart agam mé féin a thumadh i gcultúr agus litríocht na teanga, iarracht a dhéanamh casadh ar Fhrancaigh agus labhairt leo. Thosaigh mé air sin a dhéanamh ar an ollscoil agus rinne mé níos mó dul chun cinn laistigh de bhliain amháin na mar a bhí déanta agam sna sé bliana roimhe sin.
Ní mise an t-aon duine nach bhfuair luach a shaothair ar theanga ar scoil - sílim go dtarlaíonn sé go minic. Cén chaoi a bhféadfaí a scéala réiteach, mar sin?
Caithfimid an Ghaeilge a mheas mar theanga eachtrannach do dhaltaí i scoileanna Béarla, murab ionann le scoileanna Gaeltachta agus Gaelscoileanna. Tá an teanga ag muintir na Gaeltachta ón gcliabhán agus tá lucht na Gaelscolaíochta tumtha inti chuile lá, ach do thromlach mhuintir na tíre caithfidh siad iarracht a dhéanamh an teanga a thabhairt leo i rang Gaeilge nach mbíonn acu ach cúpla uair sa tseachtain. Is í seo croílár na faidhbe - ní áit mhaith é an seomra ranga le teanga a thabhairt leat. Dar liom féin gur trua mór é go samhlaítear an teanga le ceachtanna gramadaí sa seomra ranga agus nach bhfuil níos mó deiseanna ann do dhaoine leas a bhaint as an teanga lasmuigh den scoil. Tá sé an-tábhachtach go spreagtar daltaí dul i ngleic le stór cultúrtha agus daonna teangacha in áit iad a choinneáil sa seomra ranga. Is léir go bhfuil meon níos dearfaí ag daltaí a chaitheann seal sa Ghaeltacht ná mar atá ag daltaí a shamhlaíonn an teanga leis an téacsleabhar sa seomra ranga amháin, mar shampla.
Ar ndóigh, tá ranganna teanga tabhachtach chun treoir agus comhairle a chur ar dhaltaí. Ach ní leor cúpla rang Gaeilge in aghaidh na seachtaine chun chun go mbeadh sí ar do thoil agat. An té a chaitheann go leor ama ag plé leis an teanga as a stuaim féin éireoidh leis. Cén chaoi a bhféadfaimis daltaí a spreagadh lena leithéid a dheánamh? I dtosach báire trína chinntiú go bhfuil go leor ábhar ar fáil i nGaeilge sna scoileanna agus go dtugtar deis do dhaltaí úsáid a bhaint as. Ba cheart réimse leathan léitheoireachta a bheith ann - irisí, leabhair, taifid fuaime de chainteoirí dúchais, srl. Sílim gur cheart rang amháin in aghaidh na seachtaine a thabhairt suas don léitheoireacht agus don éisteacht.
Dar liom go n-éiríonn go maith le daltaí Gaelscolaíochta an Ghaeilge a shealbhú toisc go mbíonn siad ag plé léi chuile lá ar bhealach nádúrtha taitneamhach - ionsúnn siad isteach í i ngan fhios dóibh. Dá ndéanfadh múinteoirí i scoileanna Béarla an cineál seo timpeallachta a athchruthú bheadh leo.
