De Valera may have been right all along

cormac lucey

The longest-serving taoiseach’s emphasis on national democracy and homely values could soon look smarter than it did

Share

Save

As part of a school project, my eleven year-old son was recently asked to research the history of Blackrock, C0 Dublin. When he asked for my help, I mentioned Éamon de Valera’s strong links to the area. The man who founded Fianna Fáil and who was our longest-serving taoiseach and a two-term president taught in the area before entering politics. He lived in Blackrock while at the peak of his political influence and, in retirement, he died there.

The name de Valera didn’t mean much to my son. And I’m not sure it means much to anyone these days. Despite dominating Irish politics for several decades, de Valera is now a forgotten or marginalised figure in Irish political discourse.

This is odd, not least beacause he founded Ireland’s most popular political party. He dominated national politics between 1932 when he first became taoiseach (or president of the executive council as the position was then known) and 1959 when he finally retired from that office. And it’s not as if he was a marginal figure outside those years. Having been elected president of Dáil Éireann in 1919, he finally retired as Uachtarán na hÉireann in 1973.

It’s not that hard to work out some reasons for this popular amnesia. De Valera is associated with political causes that have fallen deeply out of fashion: taking the anti-treaty side in the Civil War; promoting an inward-looking economic model that has long been discarded; and articulating a socially conservative vision of Ireland. On top of that he’s been portrayed in popular culture as a self-serving plotter.

We often underestimate how influential movie and TV depictions can be. Consider the popular portrayal of people in business or banking. Can you remember one ever being depicted as a hero? Or even as a decent human being? If you did, it was probably only if they were going against type and playing the role of whistle-blower or lonely crusader for justice. Think Erin Brokovich or The Whistleblower.

It is the greedy and malignant Montgomery C Burns in The Simpsons who represents the more usual depiction of business in pop culture and his sidekick Smithers portrays the prevailing view of the needy and amoral middle manager willing to do anything to placate his boss.

Yet, the business sector , whose key people, are caricatured in this way supplies us with electricity, water, groceries, Wifi signals and ever more powerful electronic devices. There is something rather adolescent about portraying something on which we are so fundamentally dependent, so badly.

And there is a similar adolescent aspect to our attitude to de Valera today. Much of it may be based on his very negative portrayal in Neil Jordan’s movie “Michael Collins”. For understandable narrative reasons, Collins was depicted as the heroic light that was quenched too early while de Valera was the sinister political maneuverer who was Collins’ opposite.

There can be little doubt that de Valera played a negative role in Ireland’s descent into civil war, nearly a century ago, but the country would probably have endured a civil war even if he had supported the treaty. We must remember that during the Civil War, de Valera played only a marginal role and if he was as malign as Alan Rickman’s portrayal of him in the film, how do we explain his unparalleled political popularity in the years that immediately followed?

I fear that we are more heavily influenced in our assessment of him by a somewhat caricatured portrayal in popular culture than by balanced historical assessment. There may be similar processes at work in our attitude to the social and economic model that he promoted. Rather than assess him in the context of his own times, we measure him against modern attitudes and find him wanting.

De Valera’s most famous articulation of his vision for Ireland came in his St. Patrick’s Day address of 1943. Note the timing, Europe was at war. The footprint of the Nazi jackboot was at its greatest, the Germans having suffered their first significant defeat at Stalingrad just one month earlier. Meanwhile Ireland was at peace and de Valera was making use of our hard-won national sovereignty to keep it that way.

He stated that “the ideal Ireland would be the home of a people who valued material wealth only as a basis for right living, of a people who, satisfied with frugal comfort, devoted their leisure to the things of the spirit”.

Uttered by an aging revolutionary three quarters of a century ago this sounds tired and hackneyed. By contrast, if we stuck a Hygge label on it and observed that it promotes the meditative over the material, it would sound trendy.

De Valera’s reputation has also suffered for being identified with an autarkic, standalone economic model that ended in demographic disaster as hundreds of thousands emigrated in the 1950s. In his defence it can be argued that it was an attitude of its time as global trade collapsed in the 1930s and protectionist attitudes prevailed. It is also the case that, in his final years as taoiseach, de Valera did little to stand in the way of the shift to open trade then being pushed by Sean Lemass and TK Whitaker.

There is an argument that that de Valera is due a reputational comeback. With a retreat from multilateral institutions such as the UN and EU, his emphasis on national democracy will look smarter. Similarly, as material progress falters and global economic growth slows, his focus on values is worth reflecting on.

It may be Brexit that prompts a revaluation of de Valera’s legacy. That could become a case of England’s opportunity being Ireland’s difficulty. We might well conclude that we were more dependent on Britain than we thought and that we could rely on Europe less than we had thought.

Finding ourselves alone again may be what’s needed to propel us to duly recognise de Valera’s enormous historical legacy.

Harsh Victorian morality at core of mother and baby home scandals

By David Quinn

Attitudes to unmarried mothers and their babies have changed back and forth over the centuries. The historian Ivy Pinchbeck says that in medieval England, children born outside of marriage were not viewed as being as much of a problem as later and were absorbed into their mothers' communities and worked on the farms like everyone else.

From Elizabethan times, with the introduction of the first poor laws, attitudes began to harden, and then hardened again in the 19th century in both Britain and Ireland. An award-winning essay by Dorothy L Haller called 'Bastardy and Baby Farming in Victorian England', shows how society's attitude became even more punitive in the 19th century and this legacy continued well into the 20th century, with only some attempts to soften the edges.

Ms Haller writes that prior to the 1830s, unmarried mothers and their babies tended to be looked after, reluctantly, out of parish funds, but then it was decided they were too much of a drain on scarce parish resources. They were to be dealt with under new poor laws that made it even harder for them to receive help, including from the father of the child.

Previously the father could sometimes be forced to pay for the upkeep of his child, but then it was decided by the then chancellor that forcing men to pay for their 'illegitimate' children made them "victims of the seducer's art".

The hardening of attitudes to unmarried mothers seems to have happened almost across the board. Many Christians supported it, but so did followers of the rising philosophy of utilitarianism, who were often not at all religious, and who tended to believe in the doctrine of the 'survival of the fittest'.

The Gradgrind character in Charles Dickens' 'Hard Times' caricatures the type.

The New Poor Law of 1834 led to the widespread establishment of workhouses and so on. Unmarried mothers and their babies now found the world an even harsher place.

The London 'Times' of 1834 declared that relief to mothers of 'illegitimate' children had reached "a pitch extremely oppressive to the parishes, and grievously detrimental to female morals".

There was lots more of this kind of thing from the leading organs and thinkers of the day and it lasted for decades. A distinction between the deserving and undeserving poor was made very clear. This was Victorian morality writ large.

The laws and the institutions developed under this new, harsher dispensation for unmarried mothers and their children, extended to Ireland. Here, as in England, the churches ran many of the institutions.

After we won independence in 1922, the Catholic Church and Irish society, instead of looking at the system of institutions we inherited and radically reforming, if not abolishing and replacing them, seemed to instead double down on the worst kind of Victorian morality.

This is what helps to explain the Tuam Mother and Baby home, and other, similar institutions in this country, and elsewhere. (Mother and baby homes continued to exist in Britain until well after the middle of the last century.)

Enda Kenny spoke about the matter in the Dáil this week.

He said: "Tuam is not just a burial ground, it is a social and cultural sepulchre. That is what it is. As a society in the so-called 'good old days', we did not just hide away the dead bodies of tiny human beings, we dug deep and deeper still to bury our compassion, our mercy and our humanity itself. No nuns broke into our homes to kidnap our children. We gave them up to what we convinced ourselves was the nuns' care."

His tone and his words contrasted very sharply with those of Labour's Kathleen Lynch in 2013 when she addressed the Dáil about Bethany Home, which also housed unmarried mothers and their babies.

Ms Lynch, then the junior minister in the Department of Justice, used much softer language than the Taoiseach, even though hundreds of babies also died in Bethany Home and were buried in an unmarked grave.

Explaining the high death rate in the Protestant-run institution she said: "Unfortunately, poverty and disease were commonplace in Ireland up to the 1950s and this was reflected in infant mortality rates.

"Infant mortality rates in the 1940s were at a level that is hard to comprehend today, about 20 times higher than now and that figure applies across the entire population. For those who were malnourished and subject to disease and a lack of hygiene, the figures would have been higher still."

Responding to critics of the home, she said: "Our Constitution demands we respect the rules of natural justice. People are entitled to a fair hearing and an opportunity to protect their good name…it seems to have been accepted at the time that Bethany Home was run by people with charitable motives."

Was Ms Lynch's speech about the Bethany Home too soft? Did Mr Kenny's speech get the tone right?

I hope the commission set up to investigate our mother and baby homes, and the county homes, gets to the bottom of what exactly happened to those babies and their mothers. I hope it throws a full light on why they were established and how they were run.

I hope it finds out exactly why infant mortality rates were so high in them. I hope it finds out why the bodies were often put in unmarked graves and what the burial practices were for the very poor in those decades.

I hope it looks at what was happening before the mother and baby homes came into existence and what were the realistic alternatives to them.

I hope it looks at what was happening in other countries. For example, in social democratic Sweden, where they were sterilising unmarried mothers.

I hope it gives us a full and complete understanding of the whole miserable business and that this will help deliver both truth and justice. Nothing less will do.

Irish Independent

Scannal Mhá Nuad

  Deir an t-ardeaspag Martin go bhfuil ‘gníomhaíochtaí aisteacha’ ar bun i gcliarscoil Mhá Nuad agus gur de bharr seo a bheartaigh sé ar thriúr sagart oiliúna faoina chúram a chur chuig an Róimh. Tá sé ráite go bhfuil ‘fochultúr aerach’ ann i Má Nuad agus go bhfuil sagairt áirithe ag baint úsáide as an aip d’fhir aeracha, Grindr.

   Dealraíonn sé go bhfuil níos mó ag baint leis an scéal ná raic faoin homaighnéasacht, áfach. Tá atmaisféar achrannach le brath sa chliarscoil le fada an lá: tá an scéal faoin bhfochultúr aerach tar éis fadhbanna seanbhunaithe an choláiste oiliúna a thabhairt chun solais. B’ábhar conspóide é coláiste Mhá Nuad i measc tráchtairí Caitliceacha leis na blianta fada, a deir David Quinn a bhí mar eagarthóir ar ‘The Irish Catholic’ ar feadh tréimhse fada agus a fuair fianaise ó iar-shagairt oiliúna a dúirt leis go raibh Má Nuad imithe chun donais. Tá Mark Dooley ag déanamh cur síos ar fhadhbanna Mhá Nuad le cúpla bliain anuas freisin.

   I measc na ngearán a chuirtear i leith fhoireann teagaisc an choláiste ná go bhfuil siad ró-liobarálach agus go bhfuil siad ró-dhian ar shagairt oiliúna a bhfuil tuairimí coimeádacha acu. Díbríodh sagairt oiliúna a bhí ‘ró-cheartchreidmheach’ (orthodox), nó ró-thraidisiúnta, as an gcoláiste ar fad, toisc go raibh a nósanna ‘seanchaite’ ag cur as don fhoireann, de réir dealraimh.

   Is cosúil go bhfuil údaráis Mhá Nuad ag iarraidh tuiscint níos liobarálaí den Chaitliceachas a chur chun cinn, mar sin - tuiscint atá ag teacht le ré na haoise seo, in áit a bheith sáinnithe siar ‘i nósanna seanchaite na 1950idí’, faoi mar a dúirt duine amháin a thacaíonn leis an treocht liobarálach seo. De réir tráchtairí áirithe, b’fhearr don Eaglais liobarálú a dhéanamh ar a cuid teagasc chun dul in oiriúint don saol nua-aimseartha agus is sa bhealach sin a éireoidh léi daoine a mhealladh ar ais in Éirinn.

   Anuas air sin, dealraíonn sé go bhfuil údaráis Mhá Nuad ag cur drochnósanna na sagart oiliúna faoi cheilt. Is cosúil go bhfuil siad ag iarraidh clú na hEaglaise a chosaint nó go bhfuil siad féin páirteach sna ‘gníomhaíochta aisteacha’: is cosúil go scaoiltear le go leor drabhláis agus collaíochta ar an gcoláiste, rud a théann i gcoinne éiteas agus teagaisc na hEaglaise ar ndóigh agus a léiríonn fimínteacht cuid den chléir arís i gcúrsaí moráltachta.

   Ach tá sciar maith Caitliceach ag iarraidh go bhfanfadh Má Nuad dílis do rialacha ceartchreidmheacha na Róimhe. Dar leo nach bhfuil sé de cheart nó d’údárás ag foireann oiliúna Mhá Nuad a rialacha féin a chumadh agus beag beann a dhéanamh de thraidisiúin sheanbhunaithe na hEaglaise.

  Cé nach Caitliceach creidmheach mé a thuilleadh – is cineál Caitliceach cultúrtha mé – aontaím le heite dheis na hEaglaise sa chás seo. Ar mhaithe le hinmharthanacht agus todhchaí na hEaglaise féin, b’fhearr clár ceartchreidmheach a chur i bhfeidhm i Má Nuad agus deireadh a chur leis an treocht liobarálach ina bhfuil an coláiste oiliúna ag taisteal faoi láthair. B’fhéidir go bhfuil blas frithiomasach (counterintuitive) ar an tuairim seo daoibh, ach fan liom go míneoidh mé.
  Anois, cén fáth ar cheart an Eaglais a shábháil? Tá muinín caillte ag pobail an Iarthair i bhfiúntas agus i luach a gcultúir féin. Ach ar ar an iomlán, bhí dea-thionchar ag an Eaglais agus ag tíortha Eorpacha ar an tsochaí ó bhí ann di agus gur siombail thábhachtach í de leanúnachas agus d’oidhreacht na sibhialtacha Iartharaí: is í an institiúid is sine í ar domhan agus bhí ról lárnach aici i dteacht chun cinn na sibhialtachta Eorpaí. B’fhéidir gur chuir an chléir a ladar i gcúrsaí an stáit go ró-mhinic in Éirinn tráth dá raibh, ach tá an ré sin thart anois, agus caithfidh sí cur chuige éagsúil a ghlacadh anois chun daoine a mhealladh ar aon nós. Ar ndóigh, bhí scannal mhí-úsáid na leanaí déisteanach. Ach céatadán fíor-bheag sagart a bhí ag teacht salach ar theagaisc na hEaglaise a bhí i gceist. Bhí deacrachtaí institiúideacha a bhain leis an tslí inar cheil an Eaglais coireanna na mí-úsáideoirí chun a clú féin a chosaint, ach tá iarracht mhór déanta aici an scéal a chur ina cheart agus na daoine ar baineadh mí-úsáid astu a chúitiú. 

   Tá rátaí breithe an Iarthair imithe i léig, rud a léiríonn go bhfuil muinín caillte againn as an todhchaí. Tig leis an Eaglais daoine a spreagadh chun é seo a cheart ina cheart toisc gurb é an polasaí a mholann an Eaglais ná: ‘téigí i líonmhaire agus líonaigí an talamh’. Anuas air sin, de réir go leor taighde, tá rátaí sonais agus gníomhaíochta pobail níos airde ag an gcreidmheach thar an díchreadmheach: tá an creidmheach níos flaithiúla i dtaobh tabhartas carthanúil, tá rátaí meabhairghalair agus colscartha níos ísle aige. Ar na cúiseanna seo ar fad, sílim go bhfuilimid i bhfad níos fearr as má éiríonn leis an eaglais Chaitliceach teacht slán as an bponc ina bhfuil sí faoi láthair in Éirinn.

  Rud nach bpléitear go minic ná go bhfuil athbheochan Críostaí ar bun ar fud an Iarthair faoi láthair, Meiriceá agus Eoraip san áireamh. Le cúpla scór bliain anuas tá Eaglaisí bunchreidmheacha Protastúnacha agus an ghluaiseacht charasmatach Chaitliceach ag fás ag ráta an-tapa ar chúpla cúis. Cúis amháin ná go bhfuil ráta breithe níos airde ná an gnáthphobal ag creidmhigh (dá cheartchreidmhí atá tú is ea is mó páistí a bheidh agat). Anuas air sin, tá baill dhíograiseacha, fhuinniúla ag Eaglaisí bunchreidmheacha nach bhfuil náire orthu dul amach chun an soiscéal a scaipeadh agus earcú a dhéanamh i measc an phobail. Is Protastúnaigh bhunchreidmheacha a bhíonn ina seasamh lasmuigh d’Ardoifig an Phoist gach lá le bileoga eolais acu, mar shampla, ní sagairt Chaitliceacha.

   I gcodarsnacht le rath na mbunchreidmheach, tá meath ag teacht ar Eaglaisí seanbhunaithe Protastúnacha. Ceann de na cúiseanna leis seo ná nach bhfuil muinín mhorálta ag na hEaglaisí seo as a bhfuil á chur chun cinn acu a thuilleadh. San Ollainn, mar shampla, tá ministirí aindiacha ann a admhaíonn nach gcreideann siad i nDia,! Níl fuinneamh nó flosc faoi na sean-Eaglaisí seo a thuilleadh, agus níl ag éirí leo daoine a mhealladh chucu dá bharr.

    Más mian leis an Eaglais Chaitliceach teacht slán agus bheith in iomaíocht leis na heaglaisí bunchreidmheacha, caithfidh sí rud éigin sainiúil a chur ar fáil don phobal agus bóthar patuar na sean-Eaglaisí Protastúnacha a sheachaint. Ní mór do Chaitlicigh a thaispeáint go bhfuil prionsabail acu, go gcreideann siad go láidir iontu, go bhfuil muinín acu astu agus gur fiú iad a leanúint.

   Tá coláistí oiliúna Caitliceacha i Meiriceá oscailte le tamall anuas a bhfuil leasuithe ceartchreidmheacha curtha i bhfeidhm iontu ina leantar rialacha agus éiteas traidisiúnta na hEaglaise, agus ina gcaitear feisteas traidisiúnta na hEaglaise (deir duine amháin go mbeadh sé níos deacra do shagairt i Má Nuad Grindr a úsáid dá mbeadh orthu culaith dhubh an tsagairt a chaitheamh!). Agus tá éirithe go hiontach leis na coláistí sin – tá líon na sagart oiliúna méadaithe go suntasach le cúpla bliain anuas. Ar an láimh eile, tá líon na sagart oiliúna i Má Nuad an-íseal agus níl aon chuma air go n-athróidh an scéal sin go luath. Thosaigh 13 fear ag déanamh staidéir i coláiste oiliúna Mhá Nuad In 2015. Dá mbeadh an ráta céanna iontrála againn in Éirinn is atá I Meiriceá (ag glacadh san áireamh difríochtaí sa daonra) bheadh 43 sagart iontrála againn anseo.

   Tá an baol ann go ndéanfar an Eaglais a lagú agus go gcuirfear lagmhisneach agus mearbhall ar Chaitlicigh dhílse mura gcloítear le prionsabail sheanbhunaithe na hEaglaise. Agus nach é feidhm na hEaglaise prionsabail shíoraí Dé a chaomhnú, prionsabail nach n-athraíonn de réir aois na linne? Má chuirtear a thuilleadh leasuithe liobrálacha i bhfeidhm, má ghéilltear don bhrú ó na meáin liobrálacha ‘teacht suas chun dáta’, ní bheidh ann don Eaglais Chaitliceach a thuilleadh ach leagan eile den Phrotastúnachas liobrálach (cé go mbeidh deasghnátha, séipéil agus feisteas níos deise fós ag Caitlicigh). Agus níl i ministirí Protastúnacha sa Bhreatain ach cineál intleachtóirí den eite chlé a mbeadh fáilte ar a dtuairimí i leathanaigh an Irish Times nó an Guardian, nuachtáin bien-pensant ár linne.

   Níor cheart don eaglais faitíos a bheith uirthi filleadh ar an dúchas, mar sin, agus gan ghéilleadh do thráchtarí liobrálacha na linne nach bhfuil ag iarraidh ach an Eaglais a fheiceáil I gcré ar aon chaoi. Ní mór don Eaglais a thuiscint gur ar bhealach a haimhleasa a rachaidh sí má ghlacann sí le ‘comhairle’ na dtrachtairí seo.

Ar thóir ceapaire

Táim díreach iompaithe i mo veigeatóir agus táim ag déanamh go leor machnaimh faoi. Go dtí le déanaí ní dhearna mé mórán machnaimh faoi, ní mór dom a admháil. Cheap mé go raibh an méid sin fadhbanna ag an gcine daonna cheana féin gur cheart dúinn iad sin a chur ina gceart sula dtabharfaimis aghaidh ar fhulaingt na n-ainmhithe. Anuas air sin, níor réitigh mé go maith le daoine a d'inis dom go raibh cúl tugtha acu don fheoil. Chuir siad as mo riocht mé, is dócha - mhothaigh mé míchompórdach in éineacht leo a fhad is a bhí mé féin fós bainteach le slad na n-ainmhithe. Aisteach go leor, i ndiaidh dom iompu i mo veigeatóir réitím i bhfad níos fearr leis na daoine seo ar chúis éigin.

Ach ar aon chuma déarfaidh mé cúpla focal libh i dtaobh mo thaithí mar veigeatóir go dtí seo. I dtosach báire, ní mór dom a admháil go bhfuil teipthe orm an rún a choinneáil i gcónaí. Uair amháin bhí ocras an domhain orm agus deifir orm mo lón a aimsiú agus mé ar mo bhealach go rang ar an ollscoil. Thug mé cuairt ar roinnt mhaith siopaí ar thóir ceapaire nach raibh feoil ann. Níor fhág mé cloch nó ceapaire gan chasadh sna siopaí ach ní raibh ceapaire veggie ar fáil. Ar deireadh thiar bheartaigh mé ar cheapaire sicín a cheannach. Murab ionann le formhór na ndaoine a itheann ceapairí sicín, rinne mé machnamh ar an sicín a fhad is a bhí mé á ithe. Cén cineál saoil a bhí aige - an i bhfeirm monarchan a bhí sé, brúite isteach leis na mílte sicín eile, iad ina mullach ar a chéile agus gan a ndóthain spáis lena gcuid sciathán a ghreadadh? Ar tugadh hormóin fáis dó chun é a bhrostú chun aibíocht feolach? Ar tugadh antaibheathaigh dó? Agus mé do mo cheistiú mar seo bhain mé pléisiúr as an gceapaire. An droch-dhuine mé?

Admhaím gur gníomh mímhorálta a bhí ann ach d'ith mé an ceapaire ar aon nós. Ach ba ghníomh mí-mhorálach é ar bhealach indíreach agus teibí, toisc nach raibh baint ar bith agamsa le marú an tsicín. Ach toisc go bhfuil a fhios agam go gcaitear go dona leis na hainmhithe a ithim agus go ngoilleann sé orm, an gciallaíonn sé sin go bhfuil caighdeán mórálta níos airde agam ná an té a itheann feoil gan machnamh ar bith a thabhairt don ainmhí marbh? Ar bhealach, b'fhéidir go léiríonn sé go bhfuil fiosracht mhorálta á léiriú agam thar mar is gnách don ghnáthdhuine, ach is dócha go dtuigeann gach duine, nach mór, anois cé mar a chaitear leis na hainmhithe a réitítear dúinn. Ar bhealach táím níos mothálaí ná an gnáthdhuine, mar sin, i gceist seo na feola (mar ní veigeatóirí iad tromlach an phobail in Éirinn), ach go dtí go mbeidh mé iompaithe i mo veigeatóir 'fad-téarmach', mar a déarfá, ní dóigh liom go bhfuil cúis bhróid nó ábhar maíte agam!

Teangeolaíocht

Ar scoil déantar staidéar ar theangacha don chuid is mó toisc gur gá  ceann nó dhó díobh a dhéanamh don teastas sóisearach agus don ardteist. Ní hé go bhfuil flosc foghlama ar na daltaí ach go bhfuil éigeantas á mbrú le teanga a dhéanamh.

Ach na daoine is fearr a n-éiríonn leo teanga áirithe a thabhairt leo tá an-dúil sa teanga ar chúis phearsanta éigin, rud nach bhfuil fíor do dhaltaí ar scoil i mo thuairimse.

Tá mórán cúiseanna ann a spreagann daoine i mbun teanga: post a aimsiú thar lear, suim i gcultúr nó litríocht, cúrsaí grá, bá le muintir na teanga, srl. Ach ar an drochuair, is minic nach ndéanann daltaí scoile staidéár ar theanga ach le pas a fháil i scrúdú.

Is minic go mbíonn siad ró-óg le cúis mhaith a bheith acu le dul i mbun teanga, agus is minic, mar sin, nach dtugann siad aire ar bith sa rang Fraincise nó Gearmáinise agus go dtosaíonn siad ag samhlú na teanga le ceachtanna leadránacha gramadaí.

Ar ndóigh, bíonn corrdhalta ann a chuireann suim i dteanga ach ní minic a mhúsclaítear a s(h)uim ar scoil féin – go minic bíonn tuistí nó leabhar nó turas ina bhfoinsí spreagtha. Ach in ainneoin nach timpeallacht spreagúil í an scoil i gcúrsaí teanga, is dócha nach gcuirfear deireadh le múineadh na dteangacha ar scoil agus caithfear slite a aimsiú chun daltaí a spreagadh sa seomra ranga más amhlaidh atá.

Sa teangeolaíocht déantar idirdhealú anois idir sealbhú teanga agus foghlaim teanga. Is próiséas é an ‘sealbhú teanga’ a tharlaíonn i ngan fhios duit: sealbhaíonn tú teanga trí bheith ag éisteacht agus ag léamh.

Ar an láimh eile, foghlaimíonn tú teanga go comhfhiosach trí staidéar a dhéanamh ar an ngramadach. Aithnítear anois go dtógaimid linn timpeall 90/ 95% de theanga trína sealbhú agus 5/ 10% trína foghlaim. Ós rud é go n-aithnítear an difríocht idir sealbhú agus foghlaim teanga, cheapfá go gcaithfí an chuid is mó den am sa seomra ranga ar an sealbhú .

Ach ní amhlaidh atá. Ar an drochuair, dírítear ar an bhfoghlaim ar scoil i bhfoirm ceachtanna gramadaí a dhéanamh agus liostaí foclóra nó briathra a chur de ghlanmheabhair.

Is cuimhin liom go mbíodh scrúduithe rialta agam féin ar rangú na mbriathra Fraincise ar scoil. Obair in aisce ba ea é seo: caithfear na briathra a fheiceáil i gcomhthéacs lena n-ionsú i gceart, rud nach mbíonn i gceist le liostaí briathra. Bheifí i bhfad níos fearr as daltaí a chur ag léamh ábhair a bhfuil suim acu ann, agus féadfaidh siad foirmeacha na mbriathra a ionsú i ngan fhios dóibh agus iad á dhéanamh. Agus cé acu atá níos suimiúla: úrscéal bog taitneamhach a léamh nó liosta briathra a chur de ghlanmheabhair? Baineann leadrán le ranganna teanga i láthair na huaire mar gheall ar iad a bheith dírithe ar an bhfoghlaim, i.e. streachailt le briathra agus liostaí foclóra.

D’fhéadfadh an seomra ranga a bheith i bhfad níos taitneamhaí agus d’fhéadfadh na daltaí i bhfad níos mó den teanga a thabhairt leo dá ndíreofaí ar an sealbhú teanga trí ábhar éisteachta suimiúil a chur ar fáil agus daltaí a chur ag léamh leabhar a bhfuil dúil acu féin a léamh as teann suime.

Tá rud amháin cinnte – ba cheart níos lú béime a chur ar cheachtanna gramadaí agus ar fhoghlaim liostaí foclóra agus briathra. Ní hé sin le rá nár cheart an ghramadach a mhúineadh ar chor ar bith – tá sí úsáideach má tá a dóthain den teanga sealbhaithe agat le teacht i dtír uirthi, nó más duine tú a bhfuil claonadh chun na gramadaí ionat (na daoine sin a théann a luí le Graiméar na mBraithre Críostaí, faoi mar a deir Tadhg Mac Dhonnagáin). Ach tuigimid ar fad gur mionlach iad siúd a a bhaineann taitneamh as comhráite faoin gCaighdeán Oifigiúil.

De ghnáth tá múinteoirí ar lucht an Chaighdeáin Oifigiúil agus is breá leo an ghramadach a mhúineadh mar tá an chuma air gur rud substaintiúil é. Ceaptar go bhfuil sé go maith tuirse agus leadrán a chur ar dhaltaí - nach comhartha é sin go bhfuil rud éígin á fhoghlaim acu? Ní hea, a deirim. Comhartha é go bhfuil droch-mhodh múinteoireachta in úsáid agus go bhfuil na daltaí ag imeacht ar bhóthar an aineolais toisc go samhlóidh siad an t-eolas le hobair in aisce an tseomra ranga.

Rud amháin a d’fhéadfaí a dhéanamh ar scoil ná ábhar suimiúil léitheoireachta a chur ar fáil do dhaltaí agus rang amháin in aghaidh na seachtaine a thabhairt suas don léitheoireacht. Dá mhéad leabhar atá ar fáil do dhaltaí ar ábhair éagsúla is ea is mó an seans go rachaidh siad i mbun léitheoireachta. Dar liom gur tábhachtaí go mór é beart mór leabhar a bheith ar fáil ná aon cheist eile a bhaineann leis an gcuraclam, le cúrsaí scrúduithe, srl.

Dá mbeinn i mo mhúinteoir Gaeilge ar an meánscoil thabharfainn cead do dhaltaí rud ar bith a léamh sa Ghaeilge ar feadh rang amháin in aghaidh na seachtaine.

Chuirfinn ábhar léitheoireachta suimiúil agus so-thuigthe ar fáil. Tá go leor úrscéalta Gaeilge ann do dhéagóirí agus caithfidh cuid acu a bheith réasúnta suimiúil!

Tá greannáin ann sa Ghaeilge freisin, a bheadh oiriúnach do na ranganna sóisearacha. Ar ndóigh, tá cumais éagsúla ag daltaí éagsúla i dteanga ar bith, agus bheadh ábhair léitheoireachta ar leibhéil éagsúla ag teastáil, agus bheadh an dualgas orm cabhrú le gach dalta leabhar oiriúnach a aimsiú dá c(h)umas féin.

Oideachas Baile

Físeán é seo (https://www.youtube.com/watch?v=trS6dwD7IP0) faoi mhuintir Uí Néill i gcontae Cheatharlaigh, Monica agus Eddie, nach gcuireann a gcuid páistí ar scoil. Bhí an teaghlach seo sa nuacht le déanaí de bharr achrainn a bhí acu le húdaráis na Roinne Oideachais i dtaobh an oideachais bhaile. Ghearr Cúirt Dúiche Cheatharlaigh dhá fhíneáil eagsula orthu le cúpla bliain anuas - ceithre mhíle euro ar an iomlán, toisc gur dhiúltaigh siad dul faoi mheasúnú oideachais an stáit. Gearradh tréimhsí príosúna orthu beirt freisin.

Déanann an Roinn Oideachais measúnú ar thuistí a théann leis an teagasc baile le cinnitú go bhfuil siad in ann minimum éigin oideachais a thabhairt dá gclann. Ar ndóigh tá sé tábhachtach go ndéanfaí amhlaidh chun páistí a chosaint ón mí-úsáid agus ón aineolas. Ach deir Monica agus Eddie go bhfuil siad bréan de bheith ag déanamh measúnaithe don Roinn Oideachais ag an bpointe seo - tá seisear clainne orthu agus deir siad go bhfuil siad cráite ag an Roinn Oideachais i ndiaidh dóibh measúnú a dhéanamh i gcás gach páiste da gcuid.

Is cosúil go bhfuil an Bunreacht ag tacú lena gcás. De réir Airteagal 42 de Bhunreacht na hÉireann, admhaíonn an Stát gurb é 'an Teaghlach is múinteoir príomha dúchasach don leanbh, agus ráthaíonn gan cur isteach ar cheart doshannta ná ar dhualgas doshannta tuistí chun oideachas de réir a n-acmhainne a chur ar fáil dá gclainn i gcúrsaí creidimh, moráltachta, intleachta, coirp agus comhdhaonnachta.' Tá an lánúin seo ag áiteamh go bhfuil an Stát ag cur a ladar i gcúrsaí an teaghlaigh gan iarraidh.

Sílim féin gur fánach don Stát a bheith ag déanamh an oiread seo feitheoireachta ar mhuintir Uí Néill. Is léir gur tuistí coinsiasacha iad beirt agus faoi mar is léir ón bhfíseán tá páistí éirimiúla sona tógtha acu. Is léir go bhfuil dianmhachnamh déanta ag Monica agus Eddie ar cheist an oideachais agus tá siad sásta stró breise a chur orthu féin ar mhaithe le forbairt a bpáistí trína gcoinneáil sa bhaile. Ar ndóigh níl gach aon duine ar aon tuairim maidir leis an gcaoi is fearr le hoideachas a chur ar pháistí ach tá freagracht tógtha ag Monica agus Eddie as oideachas a bpáistí, rud atá le moladh go hard dar liom. 

Bheadh sé níos céillí don Stát imní níos mó a bheith orthu faoi thuistí nach bhfuil suim ar bith acu in oideachas a bpáistí - tuistí a dhéanann faillí ina gcuraimí clainne.

I gcás Monica agus Eddie Uí Néill is léir go bhfuil an-suim ag an mbeirt acu i gcúrsaí oideachais, tá leabhair agus uirlisí ceoil acu sa bhaile agus tá gach cuma ar an scéal gur tuistí grámhara foighneacha iad. Ní dhéánann siad aon rud a bhrú ar na páistí, idir reiligiún nó ábhair eile, agus is léir go bhfuil na páistí ag déanamh go leor foghlama as a stuaim féin in ainneoin nach bhfuil oideachas foirmiuil a fhail acu. Anuas air sin, tá cónaí orthu i dteach álainn faoin tuath ina bhfuil saoirse chun spaisteoireachta agus súgartha acu. Tá an t-ádh ar an teaghlach seo go bhfuil siad in ann a gcuid páistí a choinneáil sa bhaile agus dar liom go bhfuil siad i bhfad níos fearr as sa bhaile ná ar scoil.

Tagaim le Monica agus Eddie go bhfuil oideachas sa bhaile níos fearr dá bpáistí ina gcás siúd. Faoi mar a deir na páistí san fhíseán, níl aon amhras ach go gcuirtear an-chuid ama amú ar scoil ar cheachtanna leadránacha, chúrsaí riaracháin, ranganna plódaithe, srl. agus go bhfuil easpa saoirse ag na páistí i dtaobh rogha na n-ábhar a bhfuil suim acu féin iontu. Tá an t-ádh ar pháistí Uí Néill nach gá dóibh é seo fhulaingt.

Ach ní acmhainn do mhórán daoine eile a leithéid de dheis a chur ar fáil dá bpáistí. Samhlaigh máthair aonarach in árasán beag cathrach atá ag obair chuile lá, mar shampla. Tá sé an-tábhachtach go bhfreastlódh formhór na bpáistí ar an scoil mar nach bhfuil an t-am nó an cumas ag a dtuistí le haire a thabhairt da bpaisti sa bhaile le linn an lae.

Anuas air sin, tugann an scoil cosaint do pháistí ó dhroch-íde nó aineolas na dtuistí. Tá an baol ann go ndéanfadh tuistí reiligiúnta a gcuid páistí a shiolteagasc sa bhaile. Tá tuistí ann a dhéanann iarracht reiligiún éigin a bhrú ar a bpáistí in áit oideachas leathan a thabhairt dóibh. Sna Stait Aontaithe, is Criostaithe Soiscealacha (Evangelical Christians) iad 75% de na tuisti a theann leis an scolaiocht bhaile. Má cheadaítear do thuistí a bpáistí a choinneáil amach ón scoil tá sé an-deacair oideachas claonta a chosc, más é sin aidhm na dtuismitheoirí. Más rud é go bhfuil na cáilíochtaí cuí ag na tuistí (céim ollscoile a bheith ag duine amháin acu) agus go n-éiríonn leo i measúnú an stáit, tig leo a rogha rud a mhúineadh do na páistí.

Feictear domsa go bhfuil dhá phríomh-chatagóir tuismitheoirí ann a théann leis an oideachas baile mar sin. Ar láimh amháin tá tuistí ann nach bhfuil ach forbairt intleachtúil agus saoirse mar aidhm acu dá gclann. Ach tá tuistí eile ann a théann leis an oideachas baile chun aigne a bpáistí a smachtú agus chun cinnte a dhéanamh nach ndéanann aon duine aigne a bpáistí a 'thruailliú' le smaointe neamhreiligiúnta. Ní suim do na tuistí seo saoirse a thabhairt dá bpáistí ach iad a choimeád ar iall. I dtíortha áirithe ar nós na Sualainne a bhfuil córas scolaíochta neamhreiligiúnta acu tá éigeantas scoile ann chun a leithéid de rud a sheachaint. Creidtear sna tíortha seo go bhfuil sé de cheart ag gach páiste oideachas a fháil atá saor ón síolteagasc reiligiúnta.

In Éirinn, faraor, tá smacht ag an Eaglais Chaitliceach ar fhormhór na mbunscoileanna go fóill agus tá éiteas reiligiúnta iontu dá bhrí sin - tá curaclam reiligiúnta ann, agus múintear na saicrimintí iontu. Go minic níl an dara rogha ag tuistí neamhreiligiúnta ach a bpáistí a chur ar scoil atá faoi smacht na hEaglaise toisc nach bhfuil aon chineál eile scoile ar fáil. Roghnaíonn cuid acu a bpáistí a choinneáil sa bhaile chun a leithéaid de theagasc reiligiúnta a sheachaint.

Smaointe ar Theagasc Teangacha

Eoin Ó Cróinín

Nuair a thosaigh mé sa chéad bhliain san ollscoil ní raibh mo chuid Fraincise thar moladh beirte, in ainneoin gur chaith mé sé bliana i mbun a staidéir ar scoil agus gur éirigh go maith liom inti san Ardteist. Léiríodh dom ar an ollscoil nach ionann cruthú go maith i scrúduithe agus teanga a bheith ar do thoil agat, áfach. 

Nuair a thuig mé a laghad Fraincis a bhí agam in ainneoin an méid ama a bhí caite agam uirthi thosaigh mé ag déanamh machnaimh ar an modh foghlamtha a bhí úsáidte agam ar scoil. Cén fáth nach raibh toradh níos fearr ar na sé bliana a bhí caite agam ar theanga Moliere ar scoil?

Tuigim anois gur chuir mé an-chuid ama amú ar scoil ag plé leis an bhFraincis toisc modh foghlamtha mí-éifeachtach a bheith in úsáid agam. Bhreathnaigh mé ar an teanga mar ábhar acadúil eile a raibh scrúduithe agus staidéar ag baint leis. Shamhlaigh mé an teanga le ceachtanna leadránacha gramadaí agus liostaí foclóra a chur de ghleanmheabhair. Ina áit sin, bhí se de cheart agam mé féin a thumadh i gcultúr agus litríocht na teanga, iarracht a dhéanamh casadh ar Fhrancaigh agus labhairt leo. Thosaigh mé air sin a dhéanamh ar an ollscoil agus rinne mé níos mó dul chun cinn laistigh de bhliain amháin na mar a bhí déanta agam sna sé bliana roimhe sin.

Ní mise an t-aon duine nach bhfuair luach a shaothair ar theanga ar scoil - sílim go dtarlaíonn sé go minic. Cén chaoi a bhféadfaí a scéala réiteach, mar sin?

Caithfimid an Ghaeilge a mheas mar theanga eachtrannach do dhaltaí i scoileanna Béarla, murab ionann le scoileanna Gaeltachta agus Gaelscoileanna. Tá an teanga ag muintir na Gaeltachta ón gcliabhán agus tá lucht na Gaelscolaíochta tumtha inti chuile lá, ach do thromlach mhuintir na tíre caithfidh siad iarracht a dhéanamh an teanga a thabhairt leo i rang Gaeilge nach mbíonn acu ach cúpla uair sa tseachtain. Is í seo croílár na faidhbe - ní áit mhaith é an seomra ranga le teanga a thabhairt leat. Dar liom féin gur trua mór é go samhlaítear an teanga le ceachtanna gramadaí sa seomra ranga agus nach bhfuil níos mó deiseanna ann do dhaoine leas a bhaint as an teanga lasmuigh den scoil. Tá sé an-tábhachtach go spreagtar daltaí dul i ngleic le stór cultúrtha agus daonna teangacha in áit iad a choinneáil sa seomra ranga. Is léir go bhfuil meon níos dearfaí ag daltaí a chaitheann seal sa Ghaeltacht ná mar atá ag daltaí a shamhlaíonn an teanga leis an téacsleabhar sa seomra ranga amháin, mar shampla.

Ar ndóigh, tá ranganna teanga tabhachtach chun treoir agus comhairle a chur ar dhaltaí. Ach ní leor cúpla rang Gaeilge in aghaidh na seachtaine chun chun go mbeadh sí ar do thoil agat. An té a chaitheann go leor ama ag plé leis an teanga as a stuaim féin éireoidh leis. Cén chaoi a bhféadfaimis daltaí a spreagadh lena leithéid a dheánamh? I dtosach báire trína chinntiú go bhfuil go leor ábhar ar fáil i nGaeilge sna scoileanna agus go dtugtar deis do dhaltaí úsáid a bhaint as. Ba cheart réimse leathan léitheoireachta a bheith ann - irisí, leabhair, taifid fuaime de chainteoirí dúchais, srl. Sílim gur cheart rang amháin in aghaidh na seachtaine a thabhairt suas don léitheoireacht agus don éisteacht.

 Dar liom go n-éiríonn go maith le daltaí Gaelscolaíochta an Ghaeilge a shealbhú toisc go mbíonn siad ag plé léi chuile lá ar bhealach nádúrtha taitneamhach - ionsúnn siad isteach í i ngan fhios dóibh. Dá ndéanfadh múinteoirí i scoileanna Béarla an cineál seo timpeallachta a athchruthú bheadh leo.